Lisie Jamy – oddali hołd ofiarom mordów

Uroczystość ta, która organizowana jest już po raz trzeci, jest wyrazem czci i hołdu dla ofiar tamtych wydarzeń, ludzi pomordowanych w czasach okupacji, ale również wszystkich tych, którzy na przestrzeni wieków oddali swoje życie dla Ojczyzny i dzięki którym już od 100 lat naród polski może cieszyć się niepodległością. Jest również wyrazem pamięci dla ofiar totalitaryzmu sowieckiego w ramach zbliżającej się rocznicy agresji sowieckiej na Polskę w dniu 17 września.

Uroczystość poprzedziło przywitanie zgromadzonych gości, które w imieniu wójta Marcina Kołodziejczyka i przedstawicieli Rady Gminy Garwolin poprowadziła organizatorka wydarzenia Iwona Kurowska. Wśród zgromadzonych znaleźli się: poseł na sejm Rzeczpospolitej Polskiej Grzegorz Woźniak, przedstawiciel wicemarszałek Senatu Marii Koc Michał Jaworski, Dyrektor Gabinetu Szefa Urzędu ds. Kombatantów  i Osób Represjonowanych Jacek Polańczyk, przedstawiciel Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Sylwia Kostyra, Członkini Światowego Związku Żołnierzy AK Elżbieta Lipińska, Przedstawiciel WKU por. Norbert Dźwigulski, Dziekan Kolegiaty pw. Przemienienia Pańskiego ks. Ryszard Andruszczak, proboszcz Parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Miętnem ks. Jerzy Janowski, Burmistrz Miasta Garwolin Tadeusz Mikulski, Komendant Komendy Powiatowej Policji insp. Iwona Czarnocka, Komendant Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej st. bryg. Krzysztof Tuszowski, nadleśniczy Nadleśnictwa Garwolin Jan Karwowski, przedstawiciele władz samorządowych w osobach wójtów, burmistrzów i radnych, dyrektorzy szkół i jednostek samorządowych Gminy Garwolin oraz powiatu garwolińskiego, kierownicy referatów oraz pracownicy Urzędu Gminy Garwolin, przedstawiciele ŚZŻAK obwód „Gołąb” z przewodniczącym Antonim Frąckiewiczem, przedstawiciele Stowarzyszenia Kawaleryjskiego I Pułku Strzelców Konnych w Garwolinie, przedstawiciele stowarzyszeń: „Wczoraj, Dziś, Jutro” oraz „Bezpieczny Garwolin”, przedstawiciele związków zawodowych ZNP, Sierpień 80 i Solidarność, kombatanci, świadkowie historii Lisich Jam oraz ich rodziny, a także uczniowie, mieszkańcy i inni goście.

Po tym krótkim przywitaniu, wprowadzone zostały poczty sztandarowe i uroczystość rozpoczęła się od odegrania hymnu Rzeczpospolitej Polskiej.

W ramach wprowadzenia odczytane zostały fragmenty wspomnień naocznych świadków - dokumentów dotyczących egzekucji dokonywanych przez Niemców w Lisich Jamach, które znajdują się w Oddziałowym Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie.

„Kwiecień 1943. W godzinach rannych około godz. 8 osoby rozstrzelane, 30 mężczyzn, załadowano na samochody i wywieziono ciała do tzw. Lisich Jam. Wykonywanie egzekucji widziałem z około 300 metrów. W Lisich Jamach rozstrzeliwano ciągle, co kilka dni, i mężczyzn i kobiety, z jakich powodów nie wiem. Wszyscy na miejsce stracenia byli przywożeni. W osadzie Czechy rozstrzelano w ramach działania tzw. karnych ekspedycji. Polegało to na tym, że Niemcy mieli listę, przyjeżdżali, wyprowadzali z domu i przed domem, na oczach rodziny zabijali przez rozstrzelanie. Nie pamiętam dokładnej daty, ale było to na jesieni, w ciągu jednego dnia zginęli dwaj bracia Gawinek, Stanisław Baran oraz Jedynak. Ten ostatni był Żołnierzem AK i pracując na poczcie przechwytywał listy kierowane do SS. Ponieważ Niemcy dowiedzieli się o tym, od pewnego czasu ukrywał się.

Kuciński Henryk lat 20, Zadrożny Jan lat 20. Wymienieni mieszkańcy zostali aresztowani w dniu 5 lipca 1942 r., przez żandarmerię niemiecką z Garwolina. Przyczyną aresztowania było podejrzenie o posiadani nielegalne broni. Po aresztowaniu zostali wywiezieni do Garwolina na śledztwo, które trwało 7 tygodni. Po śledztwie zostali wywiezieni do lasku k/Garwolina i rozstrzelani.

Lato 1944. Z opowiadań wynika, ze żona zabitego starosty wręczyła kwiaty członkom plutonu egzekucyjnego. Egzekucja przy moście, przy nasypie na szosie lubelskiej. Skazańców przywieziono samochodami prawdopodobnie mieszkańców powiatu garwolińskiego przywiezionych prawdopodobnie z Pawiaka. Po odbytej egzekucji ciała wrzucono do samochodów. Na miejscu kaźni powstały kałuże krwi. Później ludzie, mieszkańcy składali w tym miejscu kwiaty, a na drugi dzień pojawiło się 30 krzyżyków niszczonych przez żandarmów i stale odnawianych przez mieszkańców.”
@@@
Do przemówień okolicznościowych zaproszeni zostali goście.

„Drodzy państwo! Te fragmenty same mówią za siebie, tu nic więcej nie można dodać - możemy jedynie oddać cześć i chwałę naszym bohaterom. Jako mały człowiek mający 6-8 lat po raz pierwszy dowiedziałem się o Lisich Jamach od mojego dziadka AKowca. Opowiadał o ludziach zastrzelonych, zabitych tutaj w lesie. Chwała wszystkim tym, którzy pamiętają o tym miejscu - o miejscu, gdzie zginęli ludzie różnych narodowości, różnych wyznań, o tych, którzy byli patriotami, zostali wyciągnięci z domu i zabici przez Niemców. Cześć i chwała bohaterom” – powiedział poseł Grzegorz Woźniak.

Głos zabrał również Dyrektor Gabinetu Szefa Urzędu ds. Kombatantów  i Osób Represjonowanych Jacek Polańczyk. Odczytane zostały również nadesłane listy od marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego, wicemarszałek Senatu Marii Koc, wojewody mazowieckiego Zdzisława Sipiery oraz marszałka województwa mazowieckiego Adama Struzika, z którymi zapoznać się będzie można na stronie Urzędu Gminy Garwolin.
Uroczystą Mszę Świętą odprawili Dziekan Kolegiaty pw. Przemienienia Pańskiego ks. Ryszard Andruszczak, proboszcz Parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Miętnem ks. Jerzy Janowski oraz wikariusz tejże parafii ks. Piotr Wasyljew.

„Bracia i siostry. Z wielką zadumą i bólem stajemy dziś w tym miejscu, które było świadkiem kaźni dzieci bożych. Chcielibyśmy dziś wołać do Boga, aby więcej już nigdy człowiek człowiekowi nie zgotował takiego losu. Chcielibyśmy wołać dziś do Boga, by już nikt na wojskowych pasach  nie pisał „Bóg z nami” i strzelał do drugiego człowieka. Niech świadectwo tych, którzy przelali krew będzie dla nas powodem do wezwania, abyśmy całym sercem byli gotowi służyć drugiemu człowiekowi i w nim zawsze widzieli brata” – powiedział ks. Ryszard Andruszczak w słowie na rozpoczęcie Eucharystii.

Zaraz po mszy, modlitwę za poległych społeczności żydowskiej poprowadził rabin Tomasz Krakowski. Apel poległych odczytał porucznik Norbert Dźwigulski, a tuż potem Kompania Honorowa 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego oddała salwę honorową.

„Szanowni Państwo za chwilę oddamy hołd poległym i pomordowanym ofiarom reżimów totalitarnych oraz wszystkim bohaterom walk narodowo-wyzwoleńczych na przestrzeni 100 lat, składając wieńce przy płytach upamiętniających tragiczne wydarzenia z lat 1941 -1944” – wprowadziła Iwona Kurowska i nastąpiło uroczyste złożenie wieńców pod pomnikiem przez delegacje gości.

Po złożeniu wieńców nastąpiło zakończenie części oficjalnej. Tereny opuściły wszystkie formacje wojskowe i poczty sztandarowe.

Odbyła się jeszcze krótka część artystyczna przygotowana przez uczniów Szkoły Podstawowej w Michałówce pod opieką Ewy Czajki i Beaty Potapskiej. Montaż słowno-muzyczny, jaki wystawiła młodzież, zatytułowany był „Jest taki cmentarz”.

Na zakończenie uroczystości Wójt Gminy Garwolin Marcin Kołodziejczyk pożegnał wszystkich zgromadzonych gości, dziękując za udział i wyrażając nadzieję na spotkanie w następnym roku.

Wartę honorową przy pomniku wystawiły Stowarzyszenie Kawaleryjskie I Pułku Strzelców Konnych w Garwolinie oraz Stowarzyszenie Proobronne „GARDA” Garwolin. Poczty sztandarowe wystawili: 23 Baza Lotnictwa Taktycznego z Mińska Mazowieckiego, Powiatowa Komenda Policji w Garwolinie, Powiatowa Państwowa Straż Pożarna w Garwolinie, ŚZŻAK 27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK, ŚZŻAK obwodu „Gołąb” w Garwolinie, Szkoła Podstawowa im. Orła Białego w Michałówce oraz Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej w Rębkowie. W uroczystości wzięła udział Kompania Honorowa 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Miński Mazowieckim, a oprawę muzyczną zapewniła Wojskowa Orkiestra w Siedlcach pod batutą kpt. Dariusza Kaczmarskiego.

Organizatorem wydarzenia była Gmina Garwolin z Wójtem Marcinem Kołodziejczykiem na czele. Za przygotowanie uroczystości odpowiedzialna była w tym roku Iwona Kurowska, która odpowiadała zarówno za program wydarzenia, jak i zaproszenie gości i formacji wojskowych.