Z biegiem czasu presja człowieka na środowisko rosła, czego namacalnym skutkiem było coraz większe zapotrzebowanie na drewno. Następowało systematyczne wylesianie, potęgowane rabunkowym użytkowaniem lasów. Do połowy XVII stulecia trwał systematyczny rozwój miast. Najazd wojsk szwedzkich spowodował degradację skupisk ludzkich i obszarów leśnych.
Rejon Podzamcza połączony został z bitwą Maciejowicką, jaka 10 października 1794 r. rozegrała się wokół zamku Zamoyskich i na polach wsi Oronne. Podmokłe leśne ostępy były miejscem przepraw jednostek rosyjskich oraz wycofywania się rozbitych sił powstańczych generała Tadeusza Kościuszki. W okolicach majątku Krępa naczelnik powstania dostał się do niewoli rosyjskiej.
W początkach XIX wieku jako organ nadzorujący lasy rządowe został powołany Królewski Korpus Leśny. Na pracowników administracji leśnej powoływano dawnych oficerów i żołnierzy wojsk polskich.
Korpus dzielił się na 8 (VIII) klas – szczebli zawodowych. Najwyższe stanowisko zajmował Minister i Dyrektor Jeneralny Lasów Rządowych (był nim Ludwik August Plater). W terenie pracowali: nadleśniczy (V klasa), podleśny i strażnicy. Byli oni odpowiednikami obecnych inżynierów nadzoru i leśniczych. Najliczniejszą grupę VIII klasy stanowili strzelcy (odpowiednicy podleśniczych, gajowych).
"Leśnictwo Garwolin" powstało w roku 1810 po włączeniu zaboru austriackiego do Księstwa Warszawskiego. W skład Nadleśnictwa weszły dawne lasy królewskie starostwa garwolińskiego. Według mapy z 1810 r. Nadleśnictwo Garwolin posiadało około 18374 ha powierzchni i składało się z trzech straży (obecnie są to obręby) oraz 13 oddziałów (odpowiedniki Leśnictw). Lasy były "urządzone" czyli posiadały mapy i plany użytkowania lasu. Pierwszym nadleśniczym Nadleśnictwa Garwolin był Kazimierz Śląski, który mieszkał w Hucie Garwolińskiej.
Po Powstaniu Listopadowym nastąpił okres wyprzedaży i rozdawnictwa lasów
Zadaniem służby leśnej była kontrola "ugaju" czyli sposobów korzystania z lasu przez mieszkańców okolicznych wsi. Latem w wyznaczony jeden dzień w tygodniu mogli oni w lesie pozyskać jedną furmankę leżaniny opałowej (zimą dwie furmanki). Dozwolone było pasienie w lesie określonej ilości bydła, koszenie traw i zbiór żołędzi.
W lasach zlokalizowane były barcie, smolarnie, dziegciarnie i potażarnie. Wycinane w lesie dojrzałe drzewa były sprzedawane na miejscu lub dowożone do Skurczy nad Wisłą. Była tam "binduga Ulasek", czyli składnica drewna, gdzie formowano tratwy i spławiano je w dół rzeki.
Nadleśnictwo Garwolin zaopatrywało w opał Zamek Królewski w Warszawie w postaci "browarki", czyli dłużycy opałowej. Drewo użytkowe spławiano do Magazynu Rządowego.
W 1825 r. nadleśniczym został Stanisław Niemcewicz. Wówczas też zatrudniono "Dozorcę Lasu Sobieńkowskiego", lecz wkrótce las ten został sprzedany za "pół ceny niżej nad Taxę".
W roku 1828 jako nadleśniczy występował Kazimierz Lipka. Po Powstaniu Listopadowym nastąpił okres wyprzedaży i rozdawnictwa lasów.
W 1839 r. jako p.o. nadleśniczego figurował Jan Noha. W roku 1840 nastąpiło "zwiniecie" Nadleśnictwa Garwolin, czyli zdegradowanie go do jednostki "Straż Garwolin". Nasze Nadleśnictwo zostało wcielone do Nadleśnictwa Łuków, w którym funkcję nadleśniczego pełnił Stanisław Wilkowski.
W 1845 r. nadleśniczym w Łukowie był Feliks Chojnowski. Funkcję podleśnego Straży Garwolin pełnił Józef Skalski. W roku 1853 nadleśniczym łukowskim był Konstanty Brocki, podleśnym Straży Garwolin Antoni Ferdynand Pauli.
Na mocy postanowienia Rady Administracyjnej z 21 sierpnia/2 września 1862 r. utworzono "Podleśnictwo Garwolin". Straż Garwolin została wyłączona z nadleśnictwa Łuków - przyłączono do niej obręby Suchowola i Rębków.
Powierzchnia Podleśnictwa Garwolin wynosiła 3005,25 ha. W jego skład wchodziły obręby: Wola, Stoczek, Uśniaki, Wilkowyja, Suchowola i Rębków.
W 1865 r. Nadleśnictwo zamówiło pięć blach mosiężnych z herbem Królestwa i napisem w języku polskim i rosyjskim "Straż Leśna". Dotychczas używane blachy były już zużyte i posiadały "dawne Orły Cesarskie". Planowano wybudowanie pięć nowych osad dla strzelców w Suchowoli, Uśniakach, Stoczku, Wilkowyi i dla strażnika w Woli. W 1878 r. jako nadleśniczy występował Antoni Roze.
Odbywało się intensywne pobieranie użytków międzyrębnych, prowadzono zręby zupełne uzupełniane samosiewami
W 1861 r. w lesie nieopodal Krępy doszło do manifestacji patriotycznej związanej z rocznicą bitwy maciejowickiej. Wówczas to z inicjatywy wikariusza parafii Maciejowice księdza Józefa Burzyńskiego okoliczna ludność usypała kopiec na cześć naczelnika. W roku 1917 w 100. rocznicę śmierci Kościuszki na cokole krzyża zatwierdzono okolicznościową tablicę.
Rozwój gospodarczy naszego regionu wiązał się z budową Kolei Nadwiślańskiej - oddanej do użytku w 1887 r. linii łączącej Warszawę z Lublinem. Rozbudowa infrastruktury transportowej determinowała intensywne wylesianie.
Cechą charakterystyczną przełomu XIX i XX wieku był fakt, iż największe ówczesne majątki ziemskie znajdowały się w rękach prywatnych. Podzamcze stanowiło własność Zamoyskich, Huta Garwolińska należała do czeskich fabrykantów Hordliczków, Krępa do Dobrowolskiego, Rososz do Jezierskiego.
Pierwsza rosyjskojęzyczna mapa obszaru leśnego ukazująca dzisiejsze uroczysko Huta sporządzona została w roku 1878. Przedstawiono na niej majorat Pawła Iwanowa Szamszena, który przypuszczalnie został mu przyznany po Powstaniu Listopadowym. W roku 1887 ziemie te nabył Kazimierz Hordliczka, właściciel huty szkła "Czechy" w Trąbkach. Mapy datowane na lata 1895 i 1906 stanowią dowód na sporządzenie planu urządzeniowego dla majątku. Otrzymał on nazwę "Dobra – Lasy Garwolińskie", po czym od roku 1906 znany był jako "Huta Garwolińska".
W tymże 1906 r. do posiadłości Hordliczki został dołączony majątek Cyganówka. Mapy z roku 1903 mówią nam, iż pewna część dzisiejszego leśnictwa Cyganówka swój początek bierze poprzez przeprowadzone na początku XX wieku zalesienie gruntów porolnych, lotnych piasków i halizn.
Pieczę nad lasami Hordliczków sprawował nadleśniczy, który w pracy był wspomagany przez leśniczego oraz siedmiu gajowych. Prowadzono zręby zupełne, które odnawiano poprzez nasadzenia.
W innych majątkach odbywało się intensywne pobieranie użytków międzyrębnych, prowadzono zręby zupełne uzupełniane samosiewami. Do odnowień sztucznych używano nasion sosny sprowadzonej z Austrii. Determinowało to stan drzewostanów w późniejszych latach.
Chlubą regionu był niewątpliwie majątek ordynacji Zamoyskich w Podzamczu. W nim to Feliks Rożyński utworzył największe w dziejach polskiego ogrodnictwa szkółki leśne. Pracował w Dobrach Nadwiślańskich w latach 1885–1915. Początkowo był zatrudniony jako leśnik i inspektor lasów dóbr Trzebień i Podzamcze. Od 1902 r. pracował w charakterze plenipotenta Andrzeja hrabiego Zamoyskiego. W swoim życiorysie pisał: "W ciągu tego czasu dokonałem szczegółowego wewnętrznego pomiaru całych lasów dóbr Trzebień i Podzamcze, podzieliłem takowe na sekcye, sporządziłem plany sekcyjne (planszety) i gospodarcze oraz operaty urządzenia według systematu powierzchniowo – materyalnego – nieznanego dotąd w praktyce ani w Królestwie Polskim, ani w Rosyi, wymagającego bowiem bardzo szczegółowego i mozolnego obrobienia".
Założył parową suszarnię nasion drzew leśnych oraz przemysłowo – handlowe szkółki
W owym czasie Rożyński przeprowadził gruntowną reorganizację służby leśnej. Do tego okresu w dobrach ziemskich funkcję leśniczych pełnili najczęściej ludzie przypadkowi. Gajowymi byli niepiśmienni włościanie okolicznych wsi, posiadający służebności w lasach powierzonych ich dozorowi.
Dzięki Rożyńskiemu na leśniczych przyjmowano odtąd jedynie kandydatów fachowo przygotowanych. W majątkach zalesiał on rozległe obszary od lat leżące odłogiem, ustalił kilkaset hektarów lotnych piasków, zasypujących przyległe pola. Granice zewnętrzne lasów zostały wówczas okopane rowami ochronnymi.
Leśnik zniwelował i za pomocą kanałów osuszył 600-morgowe błota. Podzielił przestrzeń leśną na sekcje, wybudował groble i mosty, zadrzewił halizny, formując drzewostan liściasty mieszany. Urządził przestrzeń niskopienną dla zintensyfikowania produkcji drewna opałowego i porządkowego dla potrzeb rolniczo–gospodarczych. Wybudował dwa tartaki parowe, zlikwidował kłusownictwo, założył sieć poletek łowieckich, wodopojów, lizawek i pułapek na drapieżniki. Prowadził racjonalny odstrzał zwierzyny.
Od 1902 r. Rożyński nadzorował administrację dóbr Podzamcze z folwarkami i przynależnymi do rolnictwa zakładami przemysłowymi. Prowadził generalną plenipotencję w zakresie administracyjnym i finansowym jako zastępca właściciela dóbr, który większość czasu przebywał za granicą.
W 1889 r. założył parową suszarnię nasion drzew leśnych oraz przemysłowo – handlowe szkółki, produkujące na wielką skalę drzewka i krzewy leśne, parkowe i owocowe, rozsyłane po miastach Królestwa Polskiego, a także europejskiej i azjatyckiej części Rosji. Podzamecke szkółki leśne i ogrodnicze brały udział w wystawach przemysłowo - rolniczych, na których zdobyły ponad 20 nagród wszelakiej maści. Po I Wojnie Światowej Feliks Rożyński do Podzamcza nie powrócił, gdyż był w konflikcie z synem Andrzeja hrabiego Zamoyskiego Franciszkiem.
W 1918 r. Polska po 123 latach zaborów odzyskała niepodległość. W lasach państwowych zalążki administracji zaczęły się tworzyć już pod koniec I Wojny Światowej, jednak wiążące akty prawne dla lasów państwowych datowane są na rok 1924. 26 czerwca tegoż roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie o przekształceniu lasów państwowych w skomercjalizowane przedsiębiorstwo centralne o nazwie Polskie Lasy Państwowe. Dwa dni później prezydent II RP Stanisław Wojciechowski wydał rozporządzenie o statucie "Polskich Lasów Państwowych".
Główne źródła:
- "Rys Historyczny Nadleśnictwa Garwolin", Lucyna Błędowska, Nadleśnictwo Garwolin.
- Materiały zebrane przez Stanisława Oszkiela.
- "Feliks Rożyński", Powiśle Maciejowickie, powislemaciejowickie.wordpress.com.
- "Życiorys Feliksa Rożyńskiego", Feliks Rożyński, Rok 1918.
- "Z Dziejów Lasów Państwowych i Leśnictwa Polskiego 1924-2004", Tom 1. Okres międzywojenny, Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa 2006.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.