"Lisie Jamy" koło Miętnego – obelisk upamiętniający miejsce, gdzie w latach 1942-1944 żołnierze niemieccy zamordowali około 2,5 tysiąca ludzi – Polaków, Żydów, Romów i jeńców radzieckich; właściwy cmentarz - to miejsce największej zbrodni niemieckiej na Ziemi Garwolińskiej,
Nowy Żabieniec – pomnik w miejscu, gdzie leżą prochy żołnierzy naczelnika Tadeusza Kościuszki, uczestników Bitwy pod Maciejowicami,
Parysów – kamień upamiętniający żołnierzy AK Placówki Parysów Obwodu "Gołąb" – organizatorów i dowódców placówki, oddział dywersyjny, oddział sformowany do Akcji "Burza", konspiracyjną drukarnię AK oraz oddział "Wolność i Niezawisłość",
Parysów – nagrobek na cmentarzu generała brygady WP Michała Pełczyńskiego,
Piastów – pomnik żołnierzy AK 15pp "Wilków" rozstrzelanych na Pawiaku 14 stycznia 1944 roku przez Niemców,
Pilawa – pomnik poświęcony bohaterom wojny 1939-1945,
Pilawa – pomnik wystawiony w miejscu uświęconym męczeńską krwią księdza Mariana Juszczyka, Antoniego Pinakiewicza i Bolesława Warownego rozstrzelanych przez Niemców 17 lipca 1942 roku,
Pilawa – pomnik wystawiony w miejscu, gdzie w latach 1940-1943 mieściła się komenda AK placówki Pilawa dowodzona przez por. Bolesława Wójcika "Rogalińskiego" – tablica 24 żołnierzy z miejscowej placówki aresztowanych i rozstrzelanych przez gestapo w listopadzie 1943 roku w odwecie za akcje antyniemieckie,
Piotrówek – pomnik poświęcony majorowi Marianowi Bernaciakowi, Żołnierzowi Niezłomnemu, komendantowi Oddziału Partyzanckiego 15pp "Wilków" AK, komendanta Grup Dyw. I O.P. WiN,
Piotrówek – krzyż wystawiony w miejscu, gdzie 24 czerwca 1946 roku zginął Marian Bernaciak, dowódca Oddziału Partyzanckiego 15pp "Wilków" AK oraz żołnierz NN, ps. "Obarek",
Piotrówek – pomnik przywołujący wydarzenia z 24 czerwca 1946 roku, gdzie w walce z KBW i UB poległ mjr Marian Bernaciak "Orlik", dowódca Zgrupowania Partyzanckiego AK 15pp "Wilków" walczącego o wolność Polski,
Piotrówek – tablica upamiętniająca żołnierzy Września 1939 roku – żołnierzy AK poległych w walce z niemieckim okupantem na terenie gminy Trojanów, wystawiony w 45. rocznicę konspiracyjnej manifestacji zorganizowanej 3 maja 1944 roku w lasach życzyńskich dla uczczenia Konstytucji 3 Maja,
Podzamcze – kamień upamiętniający Tadeusza Kościuszkę, który pod historyczną lipą, z której pozostały tylko martwe fragmenty pnia był opatrywany z ran w czasie Bitwy pod Maciejowicami 10 października 1794 roku,
Pogorzelec – cmentarz z około 10 mogiłami być może żołnierzy austriackich z okresu I Wojny Światowej,
Polik – cmentarz żołnierzy niemieckich poległych w okresie I Wojny Światowej,
Puznówka – pomnik pamięci poległych w czasie walk I Wojny Światowej, wojny polsko-bolszewickiej i II Wojny Światowej,
Rębków – krzyż upamiętniający wydarzenia z 9 lipca 1944 roku, kiedy patrol AK – pluton M. Metery "Jaguara" – Placówka Parysów – Oddział Leśny por. W. Klimaszewskiego "Łozy" – stoczył zwycięską potyczkę z oddziałem żandarmerii niemieckiej,
Rębków – pomnik upamiętniający wydarzenia z 27 lipca 1944 roku, kiedy zgrupowane pod komendą mjr Władysława Szkuty "Marcina" w Akcji "Burza" oddziały AK Obwodu "Gołąb" dowodzone przez kpt. Wacława Makulca "Mirkowskiego" i por. Wacława Matysiaka "Ziuka" stoczyły zwycięską walkę z oddziałami Wehrmachtu,
Rębków – pomnik upamiętniający żołnierzy Batalionów Chłopskich, członków SL z Rębkowa, męczonych i pomordowanych w niemieckich obozach zagłady,
Rębków – pomnik upamiętniający rejon gajówki byłej bazy partyzanckiej w uroczysku leśnym na "Siedmiu" Morgach skąd w latach okupacji niemieckiej oddziały bojowe AK Obwodu "Gołąb" wyruszały do wykonywania akcji dywersyjnych,
Skurcza – pomnik upamiętniający wydarzenia z sierpnia 1944 roku, kiedy żołnierze z 1. Brygady Saperów wraz z innymi jednostkami inżynieryjnymi wybudowali most w celu przeprawy oddziałów WP walczących z okupantem niemieckim na przyczółku warecko-magnuszewskim,
Skurcza – cmentarz żołnierzy niemieckich poległych w I Wojnie Światowej wraz z pomnikiem pamięci poległych Polaków i Rosjan,
Sobolew – pomnik pamięci żołnierzy Polski Podziemnej zamordowanych przez hitlerowców w latach 1939-1944 z Sobolewa i okolic,
Sobolew – grób na cmentarzu żołnierzy Batalionów Chłopskich poległych w obronie Ojczyzny w 1944 roku,
Sobolew – grób na cmentarzu, gdzie spoczywają nieznani żołnierze polegli za wolność Ojczyzny w 1939 roku,
Stary Puznów – kapliczka z tablicą, upamiętniającą oddział dywersyjny Armii Krajowej "Wilczki" i wszystkich walczących o niepodległość Ojczyzny w latach 1939-1945, którzy walczyli, cierpieli i umierali za wolność, aby była prawem,
Tarnów – pomnik przy Nadwiślance poświęcony oddziałom WP, które po bitwie pod Dęblinem i Puławami skoncentrowały się w sierpniu 1944 roku w lasach w rejonie wsi Tarnów, Skurcza, Żabieniec, Wilga, Wielgolas, Holendry i Celejów, a następnie przeprawiły się przez Wisłę na przyczółek magnuszewski i o jego umocnienie i rozszerzenie razem z wojskami radzieckimi walczyły z Niemcami do dnia 12 września,
Tarnów – cmentarz wojenny z I Wojny Światowej,
Trąbki – na cmentarzu 12 mogił nieznanych żołnierzy poległych za Ojczyznę w 1939 roku,
Unin – pomnik pamięci żołnierzy AK 2. szwadronu 1PSK, którzy 25 lipca 1944 roku pod dowództwem por. Władysława Klimaszewskiego, "Łozy" na uroczysku leśnym Unin zajęli pozycje wyjściowe do otwartej walki z okupantem w Akcji "Burza"; ten sam pomnik upamiętniający wydarzenia z września 1939 roku, kiedy w rejonie wsi doszło do starcia zbrojnego między grupą wojsk polskich a oddziałami niemieckimi, w wyniku którego poległo 10 żołnierzy i podoficerów WP,
Unin – mogiła poświęcona powstańcom styczniowym,
Uścieniec – pomnik upamiętniający bitwę pod Uścieńcem stoczoną przez powstańców styczniowych 10 listopada 1863 roku,
Wanaty – pomnik pamięci 108 (107) ofiar bestialskiego mordu niemieckiego, przy współudziale ukraińskich pomagierów, dokonanego 28 lutego 1944 roku,
Wilga – pomnik na cmentarzu wystawiony w hołdzie żołnierzom Wojska Polskiego poległym w obronie Ojczyzny w latach 1939-1944,
Wilga – pomnik poległym w walce ofiarom niemieckiego barbarzyństwa w latach 1939-1944 w miejscu święconym męczeńską krwią Polaków,
Zygmunty – cmentarz, na którym przypuszczalnie spoczywają powstańcy styczniowi z oddziału mjr Ludwika Bardeta i być może uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej,
Żelazna – zbiorowa mogiła powstańców z 1863 roku w miejscu bitwy oddziału "Dzieci Warszawskich" płk. Ludwika Żychlińskiego z siłami rosyjskimi gen. Mellera Zakomelskiego,
Żelechów – na cmentarzu mogiła symboliczna żołnierzy AK Rejonu 2 – Żelechów, którzy zginęli za Ojczyznę w latach 1942-1946,
Żelechów – na cmentarzu mogiła kpt. dypl. pil. Władysława Polesińskiego, który zginął śmiercią lotnika w obronie Warszawy 16 września 1939 roku.
Miejsc pamięci na terenie powiatu garwolińskiego jest znacznie więcej – nie sposób w jednym miejscu przedstawić wszystkich. Na uwagę zasługują dziesiątki - przeważnie anonimowych – mogił, uczestników walk o niepodległość, rozsianych po naszych lasach i cmentarzach. Na liście celowo nie zostały uwzględnione miejsca pamięci odwołujące się do symboli totalitarnego państwa komunistycznego, które – o zgrozo – nadal pojawiają się w naszej przestrzeni publicznej.
Główne źródło: "Miejsca Pamięci Narodowej Obszaru Lokalnej Grupy Działania"; Forum Powiatu Garwolińskiego i Okolic; Garwolin 2012
Słowa "Polaku wiedz – Ojczyzno pamiętaj" znajdują się na pomniku 30 rozstrzelanych Polaków w Garwolinie
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.